Gold Price नेपाळ सरकारने गेल्या आठवड्यात एक मोठा निर्णय घेतला, ज्यामुळे सोन्याच्या किमतीत प्रति तोळा (11.664 ग्रॅम) तब्बल 15,900 रुपयांनी घट झाली. हे पाऊल नेपाळच्या अर्थव्यवस्थेसाठी महत्त्वाचे ठरले आहे, ज्यामुळे स्थानिक बाजारात सोन्याची मागणी वाढली आहे. नेपाळ सरकारने सोन्यावरील सीमाशुल्क (कस्टम ड्युटी) 20 टक्क्यांवरून 10 टक्क्यांपर्यंत कमी केले आहे.
भारताचा प्रभाव
भारत हा नेपाळसाठी एक महत्त्वाचा व्यापार भागीदार असून, त्याच्या धोरणांचा नेपाळवर मोठा परिणाम होतो. भारत सरकारने जुलै महिन्यात सादर केलेल्या अर्थसंकल्पात सोने आणि चांदीवरील आयात शुल्क 15 टक्क्यांवरून 6 टक्क्यांपर्यंत कमी केले होते. या निर्णयामुळे भारतात सोन्याचा भाव जवळपास 6,000 रुपयांनी कमी झाला होता. त्याचप्रमाणे, नेपाळने देखील असेच पाऊल उचलून आपले सीमाशुल्क कमी करण्याचा निर्णय घेतला.
नेपाळ सरकारच्या निर्णयाचे प्रमुख कारण
नेपाळ सरकारच्या या निर्णयामागे काही महत्त्वाची कारणे आहेत:
- सोन्याच्या तस्करीला आळा घालणे
भारत-नेपाळ सीमेवर खुल्या प्रवासामुळे तस्करीला मोठे प्रोत्साहन मिळत होते. भारतात सोनं स्वस्त झाल्यामुळे ते नेपाळमध्ये चोरट्या मार्गाने विकले जात होते. सीमाशुल्क कमी करून, नेपाळ सरकारने हा असमतोल दूर करण्याचा प्रयत्न केला आहे. - स्थानिक बाजाराची स्थिरता राखणे
नेपाळमधील सराफा बाजारात मागणी घटल्याने आर्थिक ताण वाढत होता. सोन्याच्या दरातील घसरणीमुळे आता स्थानिक बाजारात खरेदी वाढण्याची शक्यता आहे. - आंतरराष्ट्रीय व्यापारामधील असंतुलन टाळणे
नेपाळमधील महागड्या सोन्यामुळे व्यापाऱ्यांना आंतरराष्ट्रीय स्तरावर स्पर्धा करणे कठीण जात होते. भारताच्या तुलनेत नेपाळमध्ये सोनं महाग असल्याने ग्राहकांचा कल भारताकडे वळत होता.
सीमाशुल्कातील बदलाचा परिणाम
1. सोन्याच्या किंमतीतील घट
सीमाशुल्क 50 टक्क्यांनी कमी केल्यानंतर, नेपाळमध्ये सोन्याचा दर कमी होऊन प्रति तोळा सुमारे 1,51,300 नेपाळी रुपये झाला आहे, जो भारतीय रुपयांमध्ये सुमारे 94,366 रुपये आहे. भारतात सध्या 10 ग्रॅम सोन्याचा भाव सुमारे 79,595 रुपये आहे. त्यामुळे नेपाळमधील सोन्याचे दर भारतापेक्षा अजूनही महाग आहेत, पण पूर्वीच्या तुलनेत लक्षणीय स्वस्त झाले आहेत.
2. स्थानिक बाजारात मागणी वाढ
दर कमी झाल्यामुळे नेपाळमधील नागरिकांनी सोनं खरेदी करण्यासाठी मोठ्या प्रमाणावर गर्दी केली आहे. या घटनेमुळे स्थानिक बाजारात व्यापार वाढला असून सरकारलाही महसूलात वाढ होण्याची शक्यता आहे.
3. तस्करीत घट
सीमाशुल्कातील असमतोलामुळे होणारी सोन्याची तस्करी कमी होण्याचा अंदाज आहे. खुल्या सीमेमुळे नेपाळ आणि भारताच्या सराफा बाजारांवर मोठा परिणाम होत होता, जो आता काही प्रमाणात स्थिर होईल.
सीमाशुल्काचा इतिहास
भारताचे धोरण
भारताने जुलै 2023 मध्ये सोने आणि चांदीवरील आयात शुल्क 15 टक्क्यांवरून 6 टक्क्यांपर्यंत कमी केले. त्यामुळे आंतरराष्ट्रीय स्तरावर भारताची सोने आयात करण्याची क्षमता वाढली आणि स्थानिक बाजारात किमतीत घट झाली.
Gold Price नेपाळचे बदलते धोरण
नेपाळने चालू आर्थिक वर्षात सुरुवातीला सोन्यावरील सीमाशुल्क 20 टक्के केले होते. परंतु, भारताच्या निर्णयामुळे नेपाळमधील सोनं महाग झालं आणि तस्करी वाढल्याचं लक्षात घेऊन, सरकारने आता सीमाशुल्क पुन्हा 10 टक्क्यांवर आणलं आहे.
सोन्याच्या दरातील घसरणीचा अर्थव्यवस्थेवर होणारा परिणाम
- सामान्य ग्राहकांसाठी फायदेशीर
सामान्य ग्राहकांसाठी सोनं खरेदी करणं आता परवडणारं ठरेल. विवाह, सण-उत्सव यांसाठी नेपाळमध्ये सोन्याला मोठी मागणी असते, जी आता अधिक वाढेल. - व्यापाऱ्यांसाठी संधी
कमी दरांमुळे नेपाळमधील सराफ व्यापाऱ्यांना स्पर्धात्मक दर देणं शक्य होईल, ज्यामुळे त्यांचा फायदा होईल. - सरकारच्या महसुलात वाढ
अधिकृत मार्गाने आयात वाढल्यामुळे सरकारला महसूल मिळेल. तस्करीला आळा घातल्यामुळे देशाच्या आर्थिक सुरक्षेतही सुधारणा होईल. - आंतरराष्ट्रीय व्यापाराला चालना
कमी दरांमुळे नेपाळच्या सराफा बाजाराचा आंतरराष्ट्रीय व्यापाराशी संबंध मजबूत होऊ शकतो.
नेपाळ आणि भारतातील दरांमधील तुलना
| देश | सीमाशुल्क | प्रति 10 ग्रॅम दर (INR) | प्रति तोळा दर (INR) |
|---|---|---|---|
| भारत | 6% | 79,595 | 92,954 |
| नेपाळ | 10% | 94,366 | 1,10,760 |
भारत आणि नेपाळमध्ये सोन्याच्या दरांमध्ये अजूनही फरक आहे. तथापि, नेपाळने दर कमी करून भारताच्या तुलनेत अंतर कमी करण्याचा प्रयत्न केला आहे.
भविष्याचा अंदाज
- सोन्याच्या दरात स्थिरता
सीमाशुल्क कमी केल्यानंतर नेपाळमध्ये सोन्याच्या दरात स्थिरता येईल, ज्यामुळे व्यापार आणि ग्राहकांवर सकारात्मक परिणाम होईल. - सीमावर्ती भागातील व्यापार सुधारणा
भारत-नेपाळ सीमावर्ती भागातील व्यापार अधिकृत मार्गाने होईल, ज्यामुळे स्थानिक अर्थव्यवस्था सुधारेल. - तस्करीचे प्रमाण कमी होईल
समान दरांमुळे तस्करीला आळा बसेल, ज्यामुळे दोन्ही देशांतील आर्थिक संबंध अधिक मजबूत होतील. - जागतिक बाजाराशी सुसंगती
नेपाळमधील नवीन दर जागतिक बाजाराच्या जवळ येतील, ज्यामुळे देशाच्या अर्थव्यवस्थेला फायदा होईल.
नेपाळ सरकारचा हा निर्णय देशाच्या अर्थव्यवस्थेसाठी दूरगामी परिणाम करणारा ठरेल. भारताच्या धोरणाचा परिणाम नेपाळवर थेट दिसत असून, सोन्याच्या दरांमुळे आर्थिक असंतुलनावर उपाययोजना करण्याचा प्रयत्न सुरू आहे. या बदलामुळे नेपाळमधील ग्राहकांना दिलासा मिळेल, तस्करी रोखली जाईल, आणि व्यापाऱ्यांना अधिक फायदे मिळतील. दोन्ही देशांमधील समन्वयाने, सीमेवरील व्यापार अधिक सुलभ होईल, जेणेकरून दोन्ही देशांच्या अर्थव्यवस्थेला फायदा होईल.Gold Price