भारतीय पोस्टल विभागाने इयत्ता सहावी ते नववीच्या विद्यार्थ्यांसाठी दीनदयाल स्पर्श योजना सुरू केली आहे. या योजनेचा उद्देश विद्यार्थ्यांमध्ये टपाल तिकिटांचे संग्रह, त्यांचा अभ्यास आणि प्रदर्शन याबद्दल आवड निर्माण करणे आहे. या योजनेद्वारे विद्यार्थ्यांना दरमहा ₹500 आणि वार्षिक ₹6000 त्यांच्या बँक खात्यात जमा केले जातात.
2. योजनेची पात्रता आणि निवड प्रक्रिया
ही योजना इयत्ता सहावी ते नववीच्या विद्यार्थ्यांसाठी लागू आहे. योजनेसाठी पात्र ठरण्यासाठी विद्यार्थ्यांनी किमान 60% गुण मिळवले पाहिजेत, तर अनुसूचित जाती (SC) व जमाती (ST) विद्यार्थ्यांसाठी किमान 55% गुण आवश्यक आहेत. दरवर्षी भारतातील 920 विद्यार्थ्यांची निवड या योजनेसाठी केली जाते, ज्यामध्ये प्रत्येक पोस्टल सर्कलमधून 10 विद्यार्थ्यांचा समावेश असतो.
3. अर्जाची प्रक्रिया आणि अंतिम तारीख
विद्यार्थ्यांनी योजनेसाठी अर्ज पोस्ट कार्यालयात सादर करावा लागतो. अर्जासोबत शैक्षणिक प्रमाणपत्र, वयाचा दाखला, राशन कार्ड (विद्यार्थ्याचे नाव नमूद असलेले), आधार कार्ड आणि प्रकल्प अहवाल जोडणे आवश्यक आहे. अर्जाची अंतिम तारीख 18 सप्टेंबर 2024 आहे.
4. फिलाटेली क्लब आणि सदस्यत्वाचे महत्त्व
विद्यार्थ्यांच्या शाळेत फिलाटेली क्लब असणे अनिवार्य आहे. ज्या शाळांमध्ये क्लब नाही, त्या विद्यार्थ्यांनी स्वतःचे फिलाटेली डिपॉझिट खाते उघडणे आवश्यक आहे. या क्लबच्या माध्यमातून टपाल तिकिटांचा संग्रह, त्यांचे जतन आणि संशोधन यासाठी मार्गदर्शन केले जाते.
5. विद्यार्थ्यांसाठी प्रकल्प तयार करणे आवश्यक
योजनेसाठी अर्ज करताना विद्यार्थ्यांनी जुने टपाल तिकिटांचा संग्रह करून त्याचा कॅटलॉग तयार करावा लागतो. हा प्रकल्प पोस्ट कार्यालयाच्या वरिष्ठ अधीक्षकांकडे सादर करावा लागतो. प्रकल्पात टपाल तिकिटांचे प्रकार, त्यांचा इतिहास आणि महत्त्व यावर सविस्तर माहिती दिली पाहिजे.Scholarship scheme for students
6. शिष्यवृत्तीची रक्कम आणि वितरण प्रक्रिया
विद्यार्थ्यांना दरमहा ₹500 प्रमाणे शिष्यवृत्ती दिली जाते, जी तीन महिन्यांच्या अंतराने त्यांच्या बँक खात्यात जमा केली जाते. एका वर्षात एकूण ₹6000 शिष्यवृत्ती म्हणून दिली जाते. शिष्यवृत्ती मिळवण्यासाठी विद्यार्थ्यांचे संयुक्त खाते पोस्ट ऑफिस किंवा इंडिया पोस्ट पेमेंट्स बँकेत असणे आवश्यक आहे.
7. मागील वर्षी निवडलेल्या विद्यार्थ्यांसाठी संधी
या योजनेत एकदा निवड झाल्यानंतर, विद्यार्थ्यांना पुढील वर्षीही अर्ज करण्याची संधी दिली जाते. यामुळे विद्यार्थ्यांना त्यांच्या शैक्षणिक खर्चासाठी सातत्याने आर्थिक मदत मिळते.
8. एससी/एसटी विद्यार्थ्यांसाठी विशेष अटी
एससी/एसटी श्रेणीतील विद्यार्थ्यांसाठी पात्रतेच्या अटींमध्ये सवलत देण्यात आली आहे. त्यांना किमान 55% गुणांसह परीक्षा उत्तीर्ण होणे आवश्यक आहे. याशिवाय, त्यांच्यासाठी टपाल तिकिटांच्या संशोधनात विशेष मार्गदर्शन दिले जाते.
9. फिलाटेली मेंटॉरची भूमिका
प्रत्येक शाळेला एक फिलाटेली मेंटॉर दिला जातो, जो विद्यार्थ्यांना टपाल तिकिटांच्या संग्रह, जतन आणि प्रदर्शनासाठी मार्गदर्शन करतो. मेंटॉरच्या मदतीने विद्यार्थ्यांना प्रकल्प तयार करणे सोपे होते.
10. योजनेचा व्यापक परिणाम
दीनदयाल स्पर्श योजना विद्यार्थ्यांमध्ये टपाल तिकिटांबद्दल जागरूकता निर्माण करते. यामुळे त्यांच्यात इतिहास, संस्कृती आणि कला याबद्दल रुची वाढते. योजनेमुळे विद्यार्थ्यांना आर्थिक मदतीसह शैक्षणिक प्रेरणाही मिळते.Scholarship scheme for students