RBI News: रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडियाने (RBI) 2000 रुपयांच्या नोटा चलनातून मागे घेण्याचा महत्वपूर्ण निर्णय घेतला आहे. यामागे मुख्य उद्दिष्ट “क्लीन नोट पॉलिसी” अंमलात आणणे आणि चलन व्यवस्थापन सुधारण्याचे आहे. या नोटा 2016 मध्ये तातडीच्या गरजांसाठी छापल्या गेल्या होत्या, जेव्हा 500 आणि 1000 रुपयांच्या नोटा बंद केल्या होत्या. मात्र, 2018-19 पासून या नोटांचे छपाई थांबवण्यात आले होते कारण इतर लहान मूल्यांच्या नोटांची पुरेशी उपलब्धता झाली होती.
निर्णयाचे कारणे आणि परिणाम:
- चलनात घट: 2000 रुपयांच्या नोटांचा वापर मर्यादित होता आणि मार्च 2023 पर्यंत त्या फक्त 10.8% चलनाचा भाग बनत होत्या.
- काळा पैसा आणि भ्रष्टाचार रोखणे: जरी या वेळी 2000 च्या नोटा कायदेशीर मान्य राहतील, तरी बँकांमध्ये जमा आणि विनिमय केल्यानंतर काळा पैसा आटोक्यात येण्याची अपेक्षा आहे.
- सुरक्षित आर्थिक व्यवस्थापन: या निर्णयामुळे लहान मूल्यांच्या नोटांचा प्रसार वाढेल, तसेच बँकांमध्ये ठेवी वाढण्याची शक्यता आहे, ज्यामुळे कर्ज वितरणावर सकारात्मक परिणाम होईल.RBI News
सार्वजनिक सुविधेसाठी RBI ने बँकांना निर्देश दिले आहेत की त्यांनी 30 सप्टेंबर 2023 पर्यंत या नोटा विनिमय किंवा खात्यात जमा करण्याची संधी द्यावी. त्यामुळे अर्थव्यवस्थेवर कोणताही नकारात्मक परिणाम होण्याची शक्यता कमी आहे.
रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडिया (RBI) ने १९ मे २०२३ रोजी दोन हजार रुपयांच्या नोटा चलनातून मागे घेण्याचा निर्णय जाहीर केला. या वेळी एकूण ₹3.56 लाख कोटींच्या नोटा प्रचलनात होत्या. या नोटा जमा करण्यासाठी बँक शाखांमध्ये ७ ऑक्टोबर २०२३ पर्यंत सुविधा उपलब्ध होती, तर त्यानंतरही RBI च्या १९ कार्यालयांतून जमा करण्याची सोय सुरू ठेवली आहे.
सप्टेंबर २०२४ पर्यंत, ९८% नोटा बँकांमध्ये परत आल्या आहेत, ज्यामुळे ₹७,४०९ कोटींच्या नोटा अजूनही लोकांच्या हातात राहिल्या आहेत. RBI ने स्पष्ट केलं आहे की या नोटा कायदेशीर चलन (legal tender) म्हणून मान्य राहतील, म्हणजेच या नोटा वापरण्याची सध्या कोणतीही मर्यादा नाही.
सध्या, नोटा जमा करण्यासाठी RBI कार्यालयांमध्ये प्रत्यक्ष जमा किंवा पोस्टद्वारे पाठवण्याची सुविधाही उपलब्ध आहे.RBI News